Günümüzde birden fazla hastalığı olup da birden fazla ilaç kullanan hastalar farkında olmadan doktorlarına eksik bilgi verebilmekte ve aynı anda alınan başka bir ilaç, diğer bir ilacın etkisinde ciddi değişikliklere neden olabilir. Bu duruma ilaç etkileşimi denir. Bir ilaç diğer ilacın etkisini çok artırabilir veya onun emilim, metabolizma ve atılım yani boşaltım hızını değiştirebilir, etkisini azaltabilir hatta yok edebilir.
Herhangi bir ilaç alırken bu ilaca başka bir ilaç ilave edilecekse, bunu mutlaka doktorunuz yapmalı veya eczacınıza danışmalısınız. Bazen aynı anda alınan iki ilaç, benzer etkiler oluşturur ve tedavi edici etki tıpkı matematikte toplama işlemi gibi iki katına çıkar. Daha da sıklıkla, benzer, ancak tamamen aynı olmayan iki ilaç beraber alınabilir. Hatta farkında olunmadan aynı etkin maddeye sahip farklı firmalar tarafından farklı isimlerle üretilmiş iki ilaç yani eşdeğer, muadil ilaç aynı anda kullanabilir. Sıklıkla benzer ancak tamamen aynı olmayan iki ilaç beraber alınabilir. Eğer doktorunuz önermedi ise yukarıda sıralanan ilaç etkileşimi hasta için doz aşımına neden olmakta ve risk oluşturmaktadır.
Bazen doktorlar aralarında benzer ama aynı olmayan iki ilacı etkiyi artırmak için yazabilirler. Örneğin; kontrolü güç kan basıncı yüksekliğinde, iki yüksek tansiyonu düşüren ilacı beraber reçeteleyebilmektedirler. Kanseri tedavi ederken doktorlar bazen daha güçlü etki elde etmek için birden fazla ilaç uygularlar. Bu arada en büyük tehlike, farklı doktorların benzer ilaçları birbirlerinden habersi olarak bilmeden reçetelediklerinde görülür. Hastalar sıklıkla ayıp olmasın diye başka bir doktora gittiklerini gizlerler ve iki doktorun yazdığı aynı etkili ilacı, nasıl olsa farklıdır diye birlikte kullanırlar. Bu durum yukarıda bahsedilen basit toplama işleminde olduğu gibi iki katı etkiyle birlikte iki katı yan etki ve risk demektir.
Hastalar yine bilmeden karşıt etki gösteren iki ilaç aynı anda kullanılır, bu durumda ilaçların etkileri çarpışır. Örneğin ağrı kesici olarak alınan bazı antienflamatuar ilaçlar vücudun tuz ve sıvı tut-masına neden olur buna karşın idrar söktürücüler ise vücuttaki tuz ve sıvının atılmasını sağlar. Bu ilaçlar beraber alındığında etkileri çarpışır.
Ağızdan alınan ilaçlar mide veya ince bağırsaklardan emilir. Bazen besinler veya diğer bir ilaç, öbür ilacın emilimini azaltabilir. Örneğin; bir antibiyotik olan tetrasiklin kalsiyum veya kalsiyum içeren besinler alındıktan sonraki bir saat içinde alınırsa, yeterli derecede emilemez ve etkisi azalır. Belli talimatlara uyulması örneğin ilacın aç veya tok karnına alınması veya ilaç alındıktan sonra bir süre besin alınmaması gibi önerilere uymak ilaçların etkilerinden tam yararlanmak veya istenmeyen etkileri önlemek bakımından önemlidir.
Bir ilaç diğer bir ilacın böbrekler tarafından atılma hızını etkileyebilir. Örneğin; bazı ilaçlar idrarın asitliğini değiştirerek diğer ilaçların atılımını etkiler. Büyük dozlarda C vitamini de, bu şekilde bazı ilaçların atılımında değişikliğe yol açabilir. Çoğu ilaç vücutta dolaşır; bu etkilerini çoğunlukla belli bir organ veya sistemde gösterse de, diğer organ ve sistemleri de etkiler. Akciğerdeki hastalık nedeniyle alınan bir ilaç, kalbi etkileyebilir. Şeker hastalığı, yüksek veya düşük tansiyon, göz tansiyonu, prostat büyümesi, mesane rahatsızlıkları, kalp hastalıkları ve aritmi, kan pıhtılaşmasıyla ilgili durumlar ve astım gibi hasta-lıklar, ilaçların etkileşimlerinden kolay etkilenirler.
İlaç etkileşimleri riskini nasıl azaltabilirsiniz?
-
Yeni bir ilaç kullanmaya başlamadan önce, doktorunuza danışın.
-
Aldığınız tüm ilaçların bir listesini hazırlayın ve bu listeyi doktorunuz ile düzenli olarak görüşün.
-
Geçirdiğiniz tüm hastalıkların bir listesini hazırlayın ve bu listeyi doktorunuzla düzenli olarak paylaşın. Bu listeyi sık aralıklarla güncelleyin.
-
Bütün reçetelerinizi eczacınıza götürün ve ilaçlarınız hakkında bilgi alın.
-
Yazılan tüm ilaçların verilme amacını ve etkilerini öğrenin.
-
İlaçların olası yan etkileri hakkında bilgi edininiz.
-
İlaçların nasıl alınacağını, günün hangi saatinde alacağınızı ve diğer ilaçlarla aynı anda alınıp alınamayacaklarını öğreniniz.
-
Aç karnına, tok karnına, yemek arası gibi ilaçların yemeklerle alınma durumunu öğrenin ve uygulayınız.
-
İlaçların kullanımı hakkında doktorunuza veya eczacınıza danışın, bunların başka ilaç ve besinlerle etkileşimlerini öğreniniz.Örneğin; kan sulandırıcı ilaçlar – antikoagülan ile birlikte alınmayacak yiyecekler gibi..
-
İlaç kullanırken önerilen talimatlara uyunuz.
-
İlaç kullanımıyla ilgili olabilecek herhangi bir semptom hakkında eczacı veya doktorunuzla görüşünüz.
İlaçları zehirden ayıran tek farkın doz olduğunu hiçbir zaman unutmayın ve doktorunuzun veya eczacınızın önerileri doğrultusunda kullanın ki, beklemediğiniz etkilerle karşılaşmayın. Size büyük yararlar sağlayabilecek ilaçlarınızı, kullanma hatası nedeniyle faydasız hale, hatta size zararlı hale getirmeyin.
