Bademcik ve Geniz Eti Nedir; Bademcikler (tonsil) ve geniz eti (adenoid), lenfoid doku denilen ve vücudun bağışıklık sisteminde rol oynayan organlardır. Tonsiller yutak girişinde, dil kökünün iki yanında yerleşmişlerdir. Geniz eti ise nazofarinks adı verilen ve yutağın üst kısmında yani burun boşluğunun arka tarafında bulunurlar.
Vücudun bağışıklık sisteminde rol oynayan tonsil (bademcik) ve adenoidler (genizeti) özellikle çocukluk çağında sık olarak enfekte olmalarıyla yada aşırı büyümeleriyle büyük sorun yaratırlar. Tonsil ve adenoid lenfoid dokunun bir parçasıdır ve lenfositler içerirler. Bu lenfositler, vücudun bağışıklık sistemine yardımcı olan antikorları üretirler. Ancak bademciklerin bağışıklık sistemindeki rolleri önemli oranda değildir ve 2.5 yaşından itibaren aktif fonksiyonları kalmaz. Bademcik ve geniz eti alınan kişilerde bağışıklıkla ilgili hiç bir olumsuz durumun gelişmemeside bunu göstermektedir.
Bademcik ve geniz eti hastalıkları: Tonsil ve adenoid hem enfeksiyonlara hemde büyüklüklerine bağlı olarak bazı sorunlara yol açabilirler. Adenoid enfeksiyonları daha çok çocukluk çağının problemi olmasına karşın tonsil yani bademcik hem çocuklarda hem de erişkinlerde hastalık yapabilmektedir. Sık geçirilen enfeksiyonlar, hem hastanın günlük yaşamını etkiler, hemde fazla miktarda antibiyotik kullanılmasına neden olur. Ancak geçirilen enfeksiyonların (iltihapların) en önemli komplikasyonları (istenmeyen sonuçları) kalp kapakçıklarını, eklemleri ve böbrekleri etkileyerek ortaya çıkardıkları rahatsızlıklardır. Enfeksiyonların dışında bademcik ve geniz etinin büyüklükleri de önemli sonuçlara yol açar. Bademciklerin büyük olması; yutma, beslenme ve konuşma sorunları yapar. Ayrıca geçirilen enfeksiyonlara bağlı olarak bademciklerin yapısında bozukluklar meydana gelirse üzerlerinde biriken yiyecek ve doku artıkları ağız kokusu ve hijyen bozukluğuna neden olur. Geniz eti dokusunun büyük olması herşeyden önce burun tıkanıklığına yol açar. Geniz eti ve/veya bademcikleri büyük olan hastalarda ağzı açık uyuma ve horlamaya başlar. Zamanla geçirilen enfeksiyonlar bu dokuların dahada büyümesine yol açarak hastanın nefes almasını zorlaştırabilir. Özellikle 3-7 yaş arasındaki çocuklarda ön plana çıkan geniz eti rahatsızlıkları bazı diğer sağlık sorunlarının ortaya çıkmasınada neden olabilmektedir. Bu sorunları şöyle sıralayabiliriz:
-
Sık orta kulak enfeksiyonları ve orta kulakta havalanma bozukluğuna bağlı kulak zarında çökme, kulak zarında yırtılma ve işitme kaybı. İşitme kaybı bazen anne-babanın farkedemeyeceği seviyede olur ancak sıklıkla da hastayı doktora götüren ilk sebeptir.
-
Çene ve yüz kemiklerinde gelişim bozukluğu, dolayısıyla diş geliminde bozulmalar İlerleyen olgularda hastalığın kendisine has bir yüz görünümü oluşur (ADENOİD YÜZ). Bu çocuklarda algılama, konsantrasyon bozukluğuda izlenir
-
Geniz akıntısı nedeniyle sık boğaz iltihabı (farenjit), öksürük ve alt solunum yolu problemleri, başağrısı ve sinüzit sorunları
-
Burun tıkanıklığının artması hastalarda 8-10 saniyeyi aşkın nefes tutma nöbetleriyle sonuçlanabilirki buna apne nöbeti denir. Apne nöbetlerinin farkedilmesi çok önemlidir bir çocukta apne nöbetinin olması kalp ritm bozuklukları, akciğer sorunları gibi ciddi rahatsızlıklara yol açabileceği gibi uykuda solunum ve kalp durmasına da neden olabilir.
Bademcik ve geniz eti hastalıklarının tedavisi: Bademcik ve geniz etinin akut enfeksiyonlarında tedavi genellikle antibiyotiklerin kullanılmasıdır. Antibiyotiklerin yanında ağrı kesici- ateş düşürücüler ve orta kulak ve östaki problemleri hastalığa eklenmişse dekonjestanlar (exofed, sudafed gibi şuruplar veya otrivine, iliadin gibi burun damlaları) tedavide kullanılabilirler. Ciddi problemlere yol açmayan ve sık infeksiyona yol açmayan bademcik ve geniz eti ilaçlarla tedavi edilerek tekip edilerek tedavi edilir.
Buna karşın, bazen bademcik ve geniz etinin alınması gerekir. Tonsil ve adenoidin alınmasına karar vermek, bazen kolaysa da bazen hastayı belli bir süre takip etmeyi gerektirir. Ameliyata karar verilmesine neden olan durumlar şunlardır:
-
Sık sık infeksiyon geçirilmesi: Genelde kabul edilen durum, birbirini takip eden yıllarda, senede 4 veya daha enfeksiyon geçirilmesidir. özellikle sol bademcik üzerinde bakteriyel enfeksiyona bağlı iltihabi değişiklikler izlenmekte
-
Tonsillerde enfeksiyon olmasada yutmayı zorlaştıracak kadar büyüme olması
-
Tonsil dokusunun tek taraflı büyümesi (lenfoma veya başka habis hastalıkların belirtisi olabileceğinden)
-
Tonsil üzerinde ağız kokusuna neden olabilecek şekilde sık sık birikim olması
-
Adenoid dokusunun nefes almayı bozarak apne nöbetleri oluşturacak kadar büyümesi
-
Geniz eti enfeksiyonlarının orta kulak iltihabı (otitis media) ve işitme kaybına neden olması
-
Sık sık sinüzit ve alt solunum yolu problemlerine neden olmasıdır.
Bakınız: Bademcik ve Geniz Eti Ameliyatları
